Προβολή 02/04/2014 - Μόνο Οι Εραστές Μένουν Ζωντανοί

Τετάρτη 2 Απριλίου 2014

 19:30 

 Σινέ Κρόνιον 

Μόνο οι Εραστές Μένουν Ζωντανοί

• Σκηνοθεσία: Τζιμ Τζάρμους
• Σενάριο: Τζιμ Τζάρμους
• Φωτογραφία: Γιόρικ Λε Σο
• Μοντάζ: Αλφόνστο Κονσάλβες
• Μουσική: Γιόσεφ βαν Βίσεμ
• Πρωταγωνιστούν: Τομ Χίντλστοουν, Τίλντα Σουίντον, Τζον Χερτ, Μια Γουασικόφσκα
• Διάρκεια: 123'

Διακρίσεις:

- Sitges-Catalonian International Film Festival 2013, Ειδικό Βραβείο Κριτικής Επιτροπής στον Jim

Jarmusch

- Cannes Film Festival 2013, Υποψηφιότητα για Χρυσό Φοίνικα στον Jim Jarmusch

- New York Film Festival 2013, Υποψηφιότητα Καλύτερης Ταινίας στον Jim Jarmusch.

Σύνοψη

Με φόντο το ρομαντικά ερημικό τοπίο του Ντιτρόιτ και της Ταγγέρης, ένας απομονωμένος μουσικός, βαθιά απογοητευμένος από την ανθρωπότητα, επανασυνδέεται με την αισιόδοξη και αινιγματική του ερωμένη. Η ερωτική τους ιστορία έχει αντέξει εδώ και αιώνες, αλλά το ειδύλλιο τους θα διαταραχθεί από την εμφάνιση της ανεξέλεγκτης μικρής της αδερφής. Θα καταφέρουν αυτοί οι σοφοί και εύθραυστοι χαρακτήρες να επιβιώσουν, όσο η σύγχρονη κοινωνία καταρρέει γύρω τους;

Σημείωμα του Jim Jarmusch

Το Only Lovers Left Alive είναι μια αντισυμβατική ιστορία αγάπης ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα, τον Adam και την Eve. Το σενάριο μου είναι μερικώς εμπνευσμένο από το τελευταίο βιβλίο που εξέδωσε ο Mark Twain με τίτλο The Diaries of Adam and Eve, αν και δεν έχει καμία άμεση αναφορά σε αυτό εκτός από τα ονόματα των χαρακτήρων. Αυτοί οι δύο εραστές είναι αρχετυπικά περιθωριακοί, κλασικοί μποέμ χαρακτήρες, εξαιρετικά ευφυείς και εκλεπτυσμένοι. Παραμένουν όμως απόλυτα εξαρτημένοι από τα ζωικά τους ένστικτα. Έχουν ταξιδέψει στον κόσμο και έχουν μοναδικές εμπειρίες, κυκλοφορώντας στις πιο σκοτεινές γωνιές της κοινωνίας. Και όπως συμβαίνει με την ερωτική τους ιστορία, έτσι και η άποψη που έχουν για την ανθρώπινη ιστορία πηγαίνει πίσω αιώνες ολόκληρους, γιατί συμβαίνει να είναι βαμπίρ. Αλλά αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη ιστορία με βαμπίρ. Διαδραματίζεται στις ξεχωριστές πόλεις της Ταγγέρης και του Ντιτρόιτ, σχεδόν αποκλειστικά τη νύχτα. Ο Adam και η Eve χρειάζονται ανθρώπινο αίμα για να επιβιώσουν, αλλά ζουν πια στον 21ο αιώνα και το να δαγκώσεις τον λαιμό ενός άγνωστου είναι ριψοκίνδυνο και οπισθοδρομικό. Για να επιζήσουν πρέπει να είναι σίγουροι ότι το αίμα που τους συντηρεί είναι αγνό. Και σαν σκιές έχουν μάθει να μην τραβάνε την προσοχή των αρχών. Στην ταινία τα βαμπίρ είναι μια δυνατή μεταφορά. Ένα όχημα για να μεταδώσω τις βαθύτερες προθέσεις της ιστορίας. Είναι μια ερωτική ιστορία, αλλά και η ιστορία δυο εξαιρετικών τύπων του περιθωρίου, που, δεδομένων των ασυνήθιστων συνθηκών τους, έχουν μια ιδιαίτερα διευρυμένη άποψη για την ανθρώπινη ιστορία. Τόσο στα απίστευτα κατορθώματα της, όσο και στις βάρβαρες αποτυχίες της. Ο Adam και η Eve είναι και οι ίδιοι σύμβολα της σύγχρονης ανθρώπινης κατάστασης. Είναι εύθραυστοι και επαπειλούμενοι, ευάλωτοι στις δυνάμεις της φύσης και στις κοντόφθαλμες τακτικές αυτών που έχουν εξουσία».

Κριτικές :

 Τα βαμπίρ, η αιωνιότητα, ακόμη κι ο έρωτας μοιάζουν με παραβολές στην υπέροχη, μαγική, μοναδικά ρομαντική ταινία του Τζιμ Τζάρμους, που μοιάζει να συμπυκνώνει τις εμμονές, τις αναφορές του, την άποψή του για την ομορφιά, τη γνώση, τους ανθρώπους, τον κόσμο, σε ένα φιλμ που δεν μπορείς παρά να γευθείς με τη λαιμαργία βρικόλακα για ένα ποτηράκι φρέσκο αίμα. Με δύο υπέροχους, απόκοσμους πρωταγωνιστές να μεταμορφώνουν τους ρόλους τους σε κάτι παραπάνω από σχήματα, σε ήρωες που δεν μπορείς παρά να αγαπήσεις, να καταλάβεις, να τους νοιαστείς, το «Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί» είναι μια υπέροχη ωδή στην αγάπη και τα πράγματα που σε κάνουν να θες να ζεις. Ή να πεθάνεις. Γεμάτο μουσική, υπέροχες στιγμές, εικόνες μεγαλειώδους μελαγχολίας, χιούμορ και κυρίως πνεύμα, αυτή είναι με διαφορά ή πιο «εκλεπτυσμένη» ταινία με βαμπίρ που είδαμε ποτέ και μαζί ίσως η καλύτερη ταινία στην καριέρα του Τζάρμους. Και πιθανότατα η πιο προσωπική, αφού δεν είναι δύσκολο να διαβάσεις πίσω από τις γραμμές και την ιστορία των απέθαντων ηρώων του, τις σκέψεις του που ελάχιστα προσπαθεί να κρύψει ο Τζάρμους για την κατάσταση των πραγμάτων σε έναν κόσμο που φθίνει, για τη μοναξιά, όχι μόνο του καλλιτέχνη, μα όσων είναι ή νιώθουν ρομαντικοί σε έναν κόσμο που δεν έχει και πολύ χώρο γι’ αυτούς. (Κρασσακόπουλος - Athens Voice)

Ο Αδάμ και η Εύα είναι δύο ακόμα ερωτευμένα μεταξύ τους βαμπίρ. Συμπορεύονται εδώ και αιώνες, αλλά μπορούν να ζουν και χωριστά – εκείνος έχει καταφύγει στο μισοπεθαμένο βιομηχανικό Ντιτρόιτ όπου συνθέτει την μουσική του εμπνευσμένος από το vibe της τοπικής σκηνής, εκείνη στην μυστικιστική Ταγγέρη όπου συζητά για τέχνη με τον γέροντα βρικόλακα Κρίστοφερ Μάρλοου, τον ανώνυμο που έγραψε στην πραγματικότητα τα έργα του Σαίξπηρ.

Η Εύα καταφέρνει να εκσυγχρονίζεται με την κάθε εποχή, να προσαρμόζεται και να εκτιμά την τεχνολογία, να ζει την κάθε νύχτα γαλήνια, συμφιλιωμένη με τις αλλαγές. Ο Αδάμ είναι καλλιτέχνης, πιο ευαίσθητος, ιδιοσυγκρασιακός, τον πληγώνει η ανεξέλεγκτη βία των πραγματικών ζόμπι (δηλαδή των ανθρώπων). Οι ίδιοι, αν και βαμπίρ, δεν αιματοκυλούν τον κόσμο γύρω τους (άλλωστε αυτό θα ήταν «τόσο μπανάλ και 15ου αιώνα»). Ζουν μοναχικά, προμηθεύονται αίμα από νοσοκομεία και μεσάζοντες, σέβονται τη φύση κι όλα τα πλάσματα που την κατοικούν.

Οταν η κατάθλιψη του Αδάμ (έχει παραγγείλει μία ξύλινη σφαίρα για να βάλει τέλος στην αέναη ύπαρξή του) γίνει αντιληπτή από την Εύα, κάνει το υπερατλαντικό ταξίδι για να τον βρει. Οσο είναι εκεί, η αγάπη της, η αισιοδοξία και το χιούμορ της θα ισορροπήσουν τον σύντροφό της, αλλά τους περιμένει μία έκπληξη: η μικρή της αδελφή, ένα άγριο νιάτο που εδώ και αιώνες αναστατώνει τις ζωές τους θα εμφανιστεί στο κατώφλι τους για να το κάνει άλλη μία φορά.

Ο Τζιμ Τζάρμους πατάει εξαιρετικά πάνω στην vampire genre μόδα, πλάθοντας δύο ακαταμάχητα γοητευτικά βαμπίρ (η Τίλντα Σουίντον και ο Τομ Χίντλστον είναι έτσι κι αλλιώς αιθέρια εξωτικοί, αλλά στην ταινία ξεπερνούν τους εαυτούς τους), κινηματογραφώντας με υγρά νωχελικά τράβελινγκ τις κινήσεις τους, χτίζοντας απόκοσμη ατμόσφαιρα (ο Γιόρικ Λε Σο υπογράφει την υπέροχη φωτογραφία) με τις νυχτερινές περιηγήσεις τους στις λεωφόρους με τα εγκαταλειμένα εργοστάσια-κουφάρια του Ντιτρόιτ ή αποτυπώνοντας τα γυμνά τους σώματα να κοιμούνται τις μέρες, σε αγκαλιές που σταματούν το χρόνο: μοιάζουν με δύο γλυπτά που αγνοούν τους ανθρώπους που τρέχουν τριγύρω τους να προλάβουν τις σαχλές τους καθημερινότητες.

Κι αυτό γιατί ο Τζάρμους δεν έχει φυσικά σκοπό να μας τρομάξει με ένα τυπικό horror movie. Η ιδέα του είναι ευφυής και αλληγορική. Οι δύο μποέμ εραστές επιβιώνουν μέσα από τον έρωτά τους και την δική τους επικοινωνία σ' έναν αλοτριωμένο κόσμο που απαξιώνει τους καλλιτέχνες, έχει σταματήσει να ακούει, να κοιτάζει, να εκτιμά. Ο μουσικός κι ερασιτέχνης εφευρέτης Αδάμ (το alter ego του Τζάρμους) ο οποίος θεωρεί επίσης καλλιτέχνες τον Δαρβίνο, τον Γαλιλαίο, τον Τέσλα, είναι δεμένος με το παρελθόν. Δεν το πετά, δεν το ανταλλάζει με το καινούργιο, το νέο, το χιπ. Βινύλια, βιβλία, παλιές συσκευές συνωστίζουν τα δωμάτια του σπιτιού του. Gibson, Gretsch και ακουστικές κιθάρες από το 1930 μέχρι τα 70ς είναι οι θησαυροί του. Τις χαϊδεύει, τις τιμά, τις εκτιμά. Αυτή όμως η νοσταλγία είναι που... του ρουφά τη ζωή, ή τουλάχιστον τη χαρά της.

Η Εύα είναι αυτή που φιλοσοφεί, τον ηρεμεί, μοιράζεται τη γαλήνη της και ιστορίες που τον κάνουν να σταματά να κοιτά μελαγχολικά τη γη και να σηκώνει το κεφάλι ψηλά στα αστέρια, εκεί όπου κρύβονται μύθοι, όνειρα και διαμάντια. «Ολους αυτούς τους αιώνες, ακόμα να καταλάβεις ποιο είναι το ζητούμενο: η κάθε νύχτα, η φύση, η καλοσύνη... ο χορός!»

Το ότι ο Τζάρμους αφιερώνει την ταινία στους τίτλους τέλους στη Σάρα Ντράιβερ, την επί χρόνια καλλιτέχνη σύντροφό του, είναι απλά η επιβεβαίωση όσων βλέπουμε επί ένα δίωρο στην οθόνη. Τι κι αν ο τόνος είναι ξεκάθαρα κωμικός (εξαιρετικά μακάβρια one liners και παιχνίδια με τη λέξη αίμα συνθέτουν τη σήμα κατατεθέν off beat κωμική νότα του Τζάρμους) τι κι αν το κινηματογραφικό πείραμα έχει την μασκαράτα των ταινιών τρόμου – αυτό είναι ένα ερωτικό γράμμα ενός άντρα που συνειδητοποιεί ότι ο ίδιος και η τέχνη του επέζησαν μόνο μέσα από το μοίρασμα, την συντροφικότητα.

Χαζεύοντας την Εύα και τον Αδάμ, την Τίλντα και τον Τομ, να λικνίζονται αγκαλιασμένοι στις μουσικές των 78 στροφών 50ς, 60ς και 70ς βινυλίων τους (η μουσική που κατακλύζει την ταινία είναι ένα από τα πιο μαγικά της συστατικά), δεν μπορείς παρά να φαντάζεσαι και τον Τζιμ και τη Σάρα να έχουν επιβιώσει δεκαετίες όπου αισθάνονται εξωγήινοι με τον υπόλοιπο κόσμο και σε τέλεια, συμπληρωματική αρμονία μεταξύ τους. Να ζουν άγριες και ήρεμες, νεαρές και μεσήλικες νεοϋορκέζικες νύχτες, όπου κάποιος θα πέφτει, ο άλλος θα τον σηκώνει, θα του δείχνει τα άστρα και θα χορεύουν. Γιατί μόνο οι εραστές επιβιώνουν σ' αυτό τον άθλιο κόσμο.

(Πόλυ Λυκούργου - Flix)

Μια δική του, εντελώς προσωπική βερσιόν μιας ιστορίας με βαμπίρ δίνει στην ταινία του αυτή ο Τζιμ Τζάρμους («Σπασμένα λουλούδια», «Ο νεκρός»). Πρόκειται για μια τρυφερή, ποιητική, διανθισμένη με άφθονο χιούμορ ιστορία έρωτα ανάμεσα σε δύο αιωνόβιους βαμπίρ, τον Αδάμ, ένα περιθωριακό ροκ σταρ μουσικό (ο γνωστός μας από τον «Θορ» Τομ Χέντελστον) και τη μούσα του, Εύα (Τίλντα Σουίντον), δυο εραστές που προσπαθούν να επιβιώσουν με ένα δικό τους εντελώς διαφορετικό τρόπο σε ένα επικίνδυνο κόσμο όπου οι άνθρωποι έχουν μετατραπεί σε ζόμπι.

Οταν αρχίζει η ταινία, οι δυο εραστές ζουν μακριά ο ένας από τον άλλο. Ο Αδάμ, κρυμμένος από τον έξω κόσμο, ζει και συνθέτει την παράξενη ροκ μουσική του, στο σύγχρονο, παρακμασμένο Ντιτρόιτ (αναφορά στην παρακμή της αστικής κοινωνίας μας), ενώ η Εύα, ερωτευμένη με τη φύση και τη λογοτεχνία, ζει στην Ταγγέρη, κοντά στο μέντορά της και βαμπίρ, Κρίστοφερ Μάρλοου (Τζον Χερτ), αναφορά στον γνωστό, ελισαβετιανό θεατρικό συγγραφέα, που επιμένει πως αυτός έγραψε τα έργα του Σέξπιρ και ο οποίος την προμηθεύει με το αναγκαίο για να επιβιώνει αίμα - γιατί η εποχή που ρουφούσαν το αίμα των ανθρώπων θεωρείται ξεπερασμένη, «μεσαιωνική». Οταν, κάποια στιγμή, ο Αδάμ αρχίζει να φλερτάρει με την ιδέα της αυτοκτονίας, η Εύα, παρ' όλο που βρίσκεται μακριά του, αισθάνεται τον πόνο και την απελπισία του, και αποφασίζει να εγκαταλείψει την Ταγγέρη και να ταξιδέψει μέχρι το Ντιτρόιτ για να τον συναντήσει. Μόνο που η συνάντησή τους θα διακοπεί από την ξαφνική εμφάνιση της μικρότερης αδερφής της Εύας, Αβά (Μία Γουασικόφσκα), που, για ένα διάστημα, καταφέρνει να καταστρέψει την αρμονία της όμορφης ζωής τους.

Ο Τζάρμους, από τους πρώτους σκηνοθέτες που επέβαλαν τον αμερικανικό ανεξάρτητο κινηματογράφο, λάτρης των ανατροπών, παρουσιάζει, όπως θα το περίμενε κανείς, μια εντελώς διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει ζωή των δύο βαμπίρ του, αντίθετα με εκείνη των φυσιολογικών ανθρώπων, η οποία παρουσιάζεται ως μια καταστροφική, χωρίς διέξοδο ή οποιοδήποτε μέλλον, ζωή. Χρησιμοποιώντας τα γνωστά γύρω από τη μυθολογία των βαμπίρ κλισέ (η αιωνόβια ζωή των απέθαντων, η ανάγκη του ανθρώπινου αίματος, η ειδική σφαίρα, η μόνη που μπορεί να δώσει τέρμα στη ζωή τους), αντλώντας από την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά (οι αναφορές σε συγγραφείς αλλά και ανθρώπους του κινηματογράφου είναι ατέλειωτες, από τον Πόε, τον Βύρωνα και τον Κάφκα μέχρι τον Μπάστερ Κίτον και τον Νίκολας Ρέι), και διανθίζοντάς την με άφθονο χιούμορ, ο Τζάρμους καταφέρνει να φτιάξει μια ανατρεπτική, πρωτότυπη, εικαστικά συναρπαστική, ποιητική ταινία, σχόλιο πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση.

Η ταινία του είναι βασικά μια ταινία ατμόσφαιρας, ατμόσφαιρας συχνά απειλητικής, που ο Τζάρμους πετυχαίνει χάρη στους επιλεγμένους με φαντασία χώρους (η ταινία γυρίστηκε στην Ταγγέρη και το Ντιτρόιτ), την ωραία μουσική υπόκρουση (από τον ίδιο τον Τζάρμους και το συνθέτη Γιόζεφ Βαν Γουίσεμ) και, πάνω απ' όλα, την προσεγμένη, με μουντά χρώματα, στιλιζαρισμένη φωτογραφία του Γιόρικ Λε Σο. Στην όλη ατμόσφαιρα της ταινίας, με το συνεχές χιούμορ και την ειρωνεία της, συμβάλλουν οι ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών της, με τον Χίντελστον να δημιουργεί ένα βυρωνικό, ρομαντικό ροκ σταρ, και την Τίλντα Σουίντον να ενσαρκώνει την απόκοσμη, πανέμορφη, απέθαντη σύντροφό του, ερμηνείες που δημιουργούν την απαιτούμενη ανάμεσά τους χημεία. 

(Μικελίδης - Ελευθεροτυπία)