Προβολή 08/02/2017 : Ο Εμποράκος

Ιρανο-γαλλική ταινία, σκηνοθεσία Ασγκάρ Φαραντί με τους: Σαχάμπ Χοσεϊνί, Ταρανέχ Αλιντοστί, Μπαμπάκ Καρίμι

 Υποψήφιο για Οσκαρ  Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας 2017

 Βραβείο Ά Ανδρικού Ρόλου (Σαχάμπ Χοσεϊνί) Φεστιβάλ Καννών 2016

 Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου από το Φεστιβάλ Καννών 2016

 Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας 2017

Συζήτηση με τον Ασγκάρ Φαραντί

Μετά το Παρελθόν, που γυρίστηκε στη Γαλλική γλώσσα, τι σας έκανε να επιστρέψετε στην Τεχεράνη για τον Εμποράκο; 

Όταν τέλειωσα το Παρελθόν στη Γαλλία, άρχισα να γράφω μια ιστορία που λαμβάνει χώρα στην Ισπανία. Επιλέξαμε τις τοποθεσίες κι έγραψα ολόκληρο το σενάριο χωρίς τους διαλόγους. Έπρεπε όμως να περιμένουμε ένα χρόνο για να μπορούν οι παραγωγοί και το καστ να δεσμευτούν με το project, γεγονός το οποίο παραδόξως με χαροποίησε γιατί έτσι είχα το χρόνο να ολοκληρώσω μια ταινία στο Ιράν. Δε μου ήταν ιδιαίτερα εύκολο να γυρίσω δύο ταινίες συνεχόμενα μακρυά από το σπίτι μου.

Πως προέκυψε αυτή η ταινία;

Κρατούσα σημειώσεις για μια απλή ιστορία που είχα στο μυαλό μου εδώ και χρόνια. Όταν ήρθε η ευκαιρία να κάνω μια ταινία στο Ιράν, άρχισα να μαζεύα τις σκόρπιες σημειώσεις. Επίσης, πάντα ήθελα να κάνω μια ταινία που λαμβάνει χώρα στον κόσμο του θεάτρου. Ασχολήθηκα με το θέατρο παλιότερα και σημαίνει πολλά για μένα. Άρχισα να δουλεύω το σενάριο στο οποίο οι χαρακτήρες ανεβάζουν μια παράσταση.

Πως θα χαρακτηρίζατε τον Εμποράκο; Είναι μια ιστορία εκδίκησης ή χαμένης τιμής;

Μου είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσω την ταινία ή ακόμη και να πω τι σημαίνει για μένα. Όλα εξαρτώνται από τον τρόπο σκέψης του κάθε θεατή ξεχωριστά. Αν το αντιμετωπίσει κανείς ως κοινωνικό σχολιασμό, αυτά τα στοιχεία θα θυμάται. Μπορεί να το δει ως ιστορία ήθους ή από τελείως διαφορετική σκοπιά. Το μόνο που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι η ταινία πραγματεύεται τη δυσκολία των ανθρωπίνων σχέσεων, ειδικά μέσα σε μια οικογένεια.

Στην αρχή της ταινίας, ο Εμάντ και η Ράνα είναι ένα συνηθισμένο ζευγάρι. Θα λέγατε ότι αντιπροσωπεύουν ένα τυπικό ζευγάρι μεσοαστών στο Ιράν;

Ο Εμάντ και η Ράνα είναι ένα τυπικό ζευγάρι μεσοαστών. Δε μπορούμε να πούμε ότι αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των ζευγαριών στο Ιράν ως προς τη σχέση τους ή μεμονωμένα ο καθένας. Οι χαρακτήρες δημιουργήθηκαν για να μη νοιώθει ο θεατής ότι αυτό το ζευγάρι μπορεί να διαφέρει με οποιοδήποτε τρόπο από τα άλλα. Ανήκουν και οι δύο στον καλλιτεχνικό χώρο κι εργάζονται στο θέατρο. Βρίσκουν απλά τους εαυτούς τους σε μια κατάσταση που αποκαλύπτει διαφορετικές πτυχές των προσοπικοτήτων τους.

Ο πρωτότυπος τίτλος αναφέρεται στο έργο του Άρθουρ Μίλλερ που ο Εμάντ και Ράνα ανεβάζουν με τους φίλους τους. Γιατί διαλέξατε το συγκεκριμένο έργο;

Διάβασα το «Θάνατο του Εμποράκου» όταν ήμουν ακόμη μαθητής. Με είχε συγκλονίσει, κυρίως για τις αναφορές στις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι ένα πολύ πλούσιο έργο που προσφέρεται για πολλές ερμηνείες. Η πιο σημαντική του διάσταση είναι η κοινωνική κριτική της περιόδου της Ιστορίας που η ξαφνική μεταμόρφωση της αστικής Αμερικής προκάλεσε την καταστροφή μια συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Η κατηγορία των ανθρώπων που δεν κατάφερε να προσαρμοστεί στη μοντερνοποίηση, καταστράφηκε. Τα πράγματα αλλάζουν με ιλλιγιώδεις ρυθμούς και η κατάσταση είναι «προσαρμόσου ή πέθανε». Η κοινωνική κριτική στην καρδιά του έργου ισχύει για τη χώρα μας σήμερα.
Μια άλλη διάσταση του έργου είναι η πολυπλοκότητα των κοινωνικών σχέσεων μέσα στην ίδια την οικογένεια. Τη στιγμή που αποφάσισα ότι οι βασικοί χαρακτήρες μου θα ανήκαν σε θεατρική ομάδα και θα ανέβαζαν μία παράσταση, το έργο του Μίλλερ μου φάνηκε πολύ ταιριαστό, με την έννοια ότι θα μου επέτρεπε να το παραλληλίσω με την προσωπική ζωή του ζευγαριού. Στη σκηνή, ο Εμάντ και η Ράνα παίζουν τους ρόλους του εμποράκου και της συζύγου του. Στη ζωή, θα έρθουν αντιμέτωποι με τον εμποράκο και την οικογένεια του και θα πρέπει να αποφασίσουν τη μοίρα του.

Η άναρχη ανάπτυξη της Τεχεράνης είναι ορατή από τη θέα που έχει το ζευγάρι από το νέο του διαμέρισμα. Είναι η προσωπική σας σκοπιά για την πόλη που ζείτε κι εργάζεστε;

Η Τεχεράνη σήμερα μοιάζει πολύ με τη Νέα Υόρκη, όπως αυτή περιγράφεται από το Μίλλερ στην αρχή του έργου. Μια πόλη της οποίας το πρόσωπο αλλάζει με μεθυστικούς ρυθμούς, που καταστρέφει οτιδήποτε παλιό για να αντικατασταθεί με πύργους.  Αυτό είναι ακριβώς το περιβάλλον στο οποίο ζει ο εμποράκος. Η Τεχεράνη αλλάζει με φρενήρεις και παράλογους ρυθμούς. Όταν μια ταινία αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας, το σπίτι παίζει βασικό ρόλο. Αυτό υπήρχε και στις προηγούμενες ταινίες μου. Αυτή τη φορά και πάλι, το σπίτι και η πόλη είναι πρωταγωνιστές.

Ο σκηνοθέτης Ασγκάρ Φαραντί :

Ο Ασγκάρ Φαράντι γεννήθηκε το 1972. Σκηνοθέτησε την πρώτη μικρού μήκους ταινία του σε ηλικία 13 ετών, ενώ ολοκλήρωσε συνολικά πέντε μικρού μήκους ταινίες πριν πάει στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, όπου και ολοκλήρωσε τις θεατρικές του σπουδές. Το 1996 πήρε και το πτυχίο του στη Σκηνοθεσία για το Θέατρο. Ξεκίνησε άμεσα να δουλεύει σκηνοθετώντας τηλεοπτικές σειρές που έγραφε ο ίδιος, όπως η A Tale Of City (Dastane Yek Shahr). Το 2002, έγραψε και σκηνοθέτησε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, Dancing In The Dust (Raghss Dar Ghobar). Η ταινία απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας στο φεστιβάλ της Μόσχας την ίδια χρονιά.‘Ενα χρόνο αργότερα, ο Ασγκάρ Φαραντί ολοκλήρωσε το Beautiful City (Shahre Ziba), το οποίο απέσπασε το Μέγα Βραβείο στο φεστιβάλ της Βαρσοβίας. Η επόμενη ταινία του ήταν τα Πυροτεχνήματα την Τετάρτη (Fireworks Wednesday (Chaharshanbe Souri)) το 2005. Δύο χρόνια μετά, ακολούθησε το Τί Απέγινε η Έλλη (About Elly (Darbareye Elly). Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στο φεστιβάλ του Βερολίνου όπου κι απέσπασε την Αργυρή Άρκτο Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 2009, όπου και σημείωσε περισσότερα από 100,000 εισιτήρια.

Μετά την επιτυχία του Τι Απέγινε η Έλλη, ο Ασγκάρ Φαραντί ξεκίνησε να γράφει το Ένας Χωρισμός (A Separations), το οποίο άρχισε να σκηνοθετεί το 2010. Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Βερολίνου, όπου και τιμήθηκε με τη Χρυσή Άρκτο Καλύτερης Ταινίας κι Αργυρή Άρκτο για το σύνολο του καστ. Αυτή ήταν μόνο η αρχή για τα περισσότερα από 70 Βραβεία που απέσπασε παγκοσμίως η ταινία, μεταξύ των οποίων και Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, το Σεζάρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και τέλος, το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Η ταινία έγινε παγκόσμια επιτυχία, πρωτοφανές για Ιρανική ταινία. Στη Γαλλία, συγκέντρωσε περίπου 1,000,000 εισιτήρια σε 250 αίθουσες. Η ταινία κυκλοφόρησε το Δεκέμβριο του 2011 και στις ΗΠΑ, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη επιτυχία σε ξενόγλωσση ταινία έως τότε. Την ίδια χρονιά, το περιοδικό Time συμπεριέλαβε τον Ασγκάρ Φαραντί στη λίστα με τους 100 ανθρώπους στον κόσμο που ασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή.

Καθώς η επιτυχία της ταινίας Ένας Χωρισμός συνεχιζόταν, ο Ασγκάρ Φαραντί μετακόμισε με την οικογένεια του στο Παρίσι, όπου κι άρχισε να δουλεύει το Παρελθόν (Le Passe (The Past)). Το Παρελθόν απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στο φεστιβάλ Καννών (Μπερενίς Μπεζό), ενώ κυκλοφόρησε τη Γαλλία το 2013 σημειώνοντας ξανά περίπου στα 1,000,000 εισιτήρια. Η ταινία ήταν υποψήφια και για Χρυσή Σφαίρα και Σεζάρ.

Μετά το Παρελθόν, ο Φαραντί ξεκίνησε να γράφει ένα σενάριο για μια ταινία που θα γυριζόταν στην Ισπανία, αλλά καθώς αυτή καθυστερούσε, πήρε το χρόνο και γύρισε τον Εμποράκο (Forushande (The Salesman)) στο Ιράν.

Λίγους μήνες αργότερα, ο Εμποράκος επιλέχθηκε για το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Καννών, η δεύτερη ταινία του Ιρανού σκηνοθέτη που διαγωνιζόταν για το Χρυσό Φοίνικα. Η ταινία απέσπασε το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου και Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας στο Φεστιβάλ, ενώ είναι υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας